12
December
2012
‘Slodderwetenschap’ is het wellicht nog net niet maar op het onderzoek van SCP is nogal wat aan te merken.
Allereerst is het belangrijkste uitgangspunt van de onderzoekers wankel. Zo is de aanname van de onderzoekers dat kinderopvang voor 2005 een publieke sector was, dat er in 2005 - door de Wet kinderopvang - marktwerking is geïntroduceerd en vanaf dat moment de kinderopvangconsument pas zelf een verantwoorde keuze ging maken (“Van een gesubsidieerde welzijnssector heeft de kinderopvang zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een marktsector waarin organisaties concurreren”). Degenen die al wat langer meegaan in branche weten dat dat beeld ver af staat van de realiteit. In 2004 werd ruim 90% van de kinderopvang ingekocht door ouders. Een klein deel van die ouders (17% bij dagopvang) betaalde dat uit eigen zak en het andere deel kon de opvangkosten declareren bij de werkgever. Slechts 10% van de markt bestond destijds uit de - gemeentelijk gefinancierde - subsidieplaatsen.
Maar stel dat we meegaan in die aanname en de invoering van de Wet kinderopvang in 2005 aanmerken als start van de marktwerking. Dan ligt het voor de hand om het effect daarvan te inventariseren. Ofwel, hoe verschilt de ontwikkeling van aanbod, kwaliteit en bekostiging voor en na 2005. Die analyse ontbreekt bij het SCP: “Vanwege de significante veranderingen inverantwoordelijkheidsverdeling door de Wet kinderopvang beperken we ons tot de periode na 2005”. Dat is een wonderlijk argument aangezien de onderzoekers nu juist wilden onderzoeken welk effect de veranderingen in 2005 hebben bewerkstelligd. Het is echter extra opvallend omdat de vergelijking voor/na de boute conclusies van het rapport bepaald niet ondersteunt.
Als we bijvoorbeeld kijken naar de capaciteitsgroei van dagopvang en BSO in de periode 2000-2010 zien we het volgende:
In de 5 jaar na ‘invoering van de marktwerking ‘ging de uitbreiding van het aanbod tweemaal zo snel als in dezelfde periode daarvoor. Met toevoeging van die data had de samenvatting van het SCP-rapport wellicht kunnen luiden ‘Marktwerking zorgt voor snellere uitbreiding kinderopvang’ of 'Marktwerking snelste oplossing voor wachtlijsten.
Het SCP stelt dat ‘invoering van marktwerking’ geleid heeft tot dalende kwaliteit. Maar ook hier mist de vergelijking met de periode voor 2005 en wordt kwaliteit wel heel selectief gedefinieerd. “Sinds 2005 zien we [...] een dalende trend in de kwaliteit van de kinderopvang” en het SCP trekt daaruit de conclusie dat dat te wijten is aan de invoering van de marktwerking in 2005. Als we de voorgaande periode ernaast zetten, blijkt dat - ook in de periode voor ‘invoering van marktwerking’ - er al sprake was van een dalende trend: “Uit de vergelijkingen van de peilingen in 1995, 2001 en 2005 blijkt dat de achteruitgang van de proceskwaliteit die in 2001 werd vastgesteld, zich als een dalende trend heeft voortgezet” (NCKO, 2005). Of de trend na 2005 sterker of minder sterk is geworden maakt het SCP niet duidelijk. Ouders waarderen de kinderopvang - al jaren achtereen - meteen 8 als gemiddeld rapportcijfer (zie o.a. SEO ‘04/’08) en er zijn geen aanwijzingen dat 2005 voor een trendbreuk heeft gezorgd. De stelling van het SCP dat ‘invoering van marktwerking’ een negatieve invloed heeft op de kwaliteit is daarmee voorbarig.
Meer keuzemogelijkheden voor ouders door sterke capaciteitsgroei, verdampte wachtlijsten en meer kritische keuzes van ouders tussen formele en informele opvang als gevolg van de kostenstijging. De markt werkt, dat concludeerde de marktdeskundige bij uitstek - de Nma - tenminste al in 2009.
Het SCP levert echter ook waardevolle aanknopingspunten voor de toekomst. Zo blijken ouders de kosten voor formele kinderopvang steevast te overschatten en moet er blijkbaar nog wat gedaan worden qua marketing en communicatie. Ook het feit dat het merendeel van de opvanggebruikers zichzelf prima in staat acht de kwaliteit te beoordelen kan bijdragen aan een back-to-basics mentaliteit bij de regelgeving, het toezicht en de handhaving. In het enige West-Europese land met een online rekentool voor de personele bezetting lijkt dat geen overbodige luxe.
.svg){kind=small}